Στις 29 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε η 8η Θεματική Ενότητα του 2ου Κύκλου του εκπαιδευτικού προγράμματος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας με τίτλο: ΕΟΠΕ Web Academy και θεματική: Κλασική Παιδεία, Σύγχρονη Ιατρική και Ογκολογία.
Το Web Academy αποτελεί ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εγκαινιάστηκε το 2018 από τον Δρ. Ι. Μπουκοβίνα και θέτει ως στόχο να συνδέσει τη σύγχρονη ογκολογία με όλα εκείνα τα ζητήματα που είναι εκτός των σπουδών ειδικότητας, αλλά απαραίτητα για τη σύγχρονη ιατρική. Όπως τόνισα στην έναρξη, υπάρχουν ζητήματα που δεν είναι αμιγώς ογκολογικά, αλλά είναι ζωτικά για τον ογκολόγο ως γιατρό, αλλά και άνθρωπο για να μπορεί να αντιμετωπίσει τον ασθενή με την ολότητα που απαιτείται.
Όλες οι ειδικότητες, πολλώ δε μάλλον αυτή της ογκολογίας, έρχονται συνεχώς αντιμέτωπες με ερωτήματα ηθικής, μέτρου, αλλά και με την αντιμετώπιση του πόνου, του θανάτου. Η ιατρική κοινότητα είναι απαραίτητο να συναντάται και να συζητά και για αυτά τα θέματα. Η ΕΟΠΕ με εξωστρέφεια και αφουγκραζόμενη την ανάγκες των μελών της, αλλά και με τον άνθρωπο πάντα στο επίκεντρο, επιχειρεί να ανοίγει τέτοιους διαλόγους και να δίνει βήμα σε όλες τις όψεις της σύγχρονης ιατρικής.
Τα φιλοσοφικά ερωτήματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπος ο ογκολόγος βρέθηκαν στο επίκεντρο της τελευταίας Θεματικής Ενότητας του 2ου Κύκλου και είμαι ιδιαίτερα περήφανη και συγκινημένη για τη σύμπραξη επιστημόνων, φιλοσόφων, καλλιτεχνών που από τη μία ανέδειξε την αναγκαιότητα της στην κοινότητά μας, αλλά συνάμα μαρτυρά τη ζωτικότητά της για μια επιστήμη με τον άνθρωπο στο επίκεντρο. Αυτό ήταν το συμπέρασμα στο κλείσιμο του Web Academy, καθώς διατυπώθηκε η ανάγκη η ΕΟΠΕ να συνεχίσει το διάλογο που άνοιξε, και να εντάξει τέτοια ζητήματα στα προγράμματα της.
Ο συν-διευθυντής σπουδών Βασίλης Μπαρμπούνης τόνισε τον καταλυτικό ρόλο τέτοιων πρωτοβουλιών όπου επιτυγχάνεται σύγκλιση επιστήμης, πρακτικής, τέχνης με γνώμονα τις ανάγκες της ιατρικής κοινότητας σήμερα που απαιτούν την κατάλληλη ποσότητα ανθρωπιστικής ενέργειας.
Ο Δημήτρης Μπαφαλούκος και ο Τάκης Θεοδωρόπουλος, συγγραφέας και αρθρογράφος στην εφημερίδα «Καθημερινή» μας τίμησαν συντονίζοντας και προσφέροντας στη συζήτηση κάθε ενότητας. Εξάλλου, η εισήγηση του κ. Θεοδωρόπουλου στο 8ο Πανελλήνιο Forum των Γυναικών στην Ογκολογία «Τέχνη και Ογκολογία» αποτέλεσε το έναυσμα για συζητήσεις μεταξύ μας που είχαν ως αποτέλεσμα τη φετινή θεματική που γυρνάει στον κλασικό αιώνα και αναζητά τη σύνδεσή του με το σήμερα.
Η θεματική δεν αναλώθηκε σε μια παρελθούσα αίγλη, αλλά αναζήτησε τα διαχρονικά εκείνα ερωτήματα που έθεσε η κλασική γραμματεία. Τι μπορεί να μας προσφέρει σήμερα αναρωτήθηκε ο κ. Θεοδωρόπουλος. Να βοηθήσει να κρατήσουμε ζωντανή την ιδιότητα της ανθρώπινης φύσης να θέτει ερωτήματα, ήταν η απάντηση. Ερωτήματα που σχετίζονται άμεσα με την ιατρική πρακτική: σχέση της νόσου με την τραγική σκέψη, δικαίωμα στην ευθανασία, παράταση της ζωής και με τι κόστος, είναι μόλις μερικά από αυτά.
Ο καθηγητής πολιτικής φιλοσοφίας Περικλής Βαλλιάνος τόνισε, εξάλλου, ότι η ιατρική ξεκίνησε ως ανθρωπιστική επιστήμη και ότι η σπουδή των κλασικών μπορεί να μάθει πολλά για τη σύγχρονη και πολύπλοκη σχέση ανάμεσα σε γιατρό και ασθενή.
Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος συμπλήρωσε με τη σύνδεση της τραγικής σκέψης με τη νόσο και την ιπποκρατική σκέψη, με κοινό τόπο την πραγμάτευση της ανθρώπινης φύσης και των ορίων της.
Εκεί συναντάμε και την εμπειρία της θεατρικής θέασης, τόνισε ο σκηνοθέτης Βασίλης Παπαβασιλείου. Μετέχοντας της ποιήσεως στο χώρο του θεάτρου, συναντιόμαστε με τον εαυτό μας μέσω τρίτου, όπως κάνουμε στη ζωή μας. Τι μεγάλη πρόκληση η συνάντηση με τον ογκολόγο στη ζωή ενός ανθρώπου. Ο κ. Παπαβασιλείου μάς συγκίνησε μιλώντας για τις μοιραίες συναντήσεις της ζωής του: όταν εγκατέλειψε την ιατρική στο 3ο έτος για να στραφεί στο θέατρο, αλλά και πρόσφτατα όταν δύο άνθρωποί του συναντήθηκαν με τον καρκίνο και χάθηκαν από τη ζωή. Επικαλούμενος τον Σπινόζα, κατέληξε με ένα mea culpa, καθώς η ιατρική είναι η ύψιστη των τεχνών.
Ο Γιώργος Σαμώνης, ογκολόγος-λοιμωξιολόγος συνέχισε τον προβληματισμό εξετάζοντας τη σχέση της τέχνης με την αντίληψη του ανθρώπινου σώματος και του πόνου, αναδεικνύοντας τον λυτρωτικό χαρακτήρα της. Συνδέοντας την πνευματικότητα της τέχνης με την επιστήμη, τόνισε πώς οι σημερινές εξελίξεις στον τομέα της ογκολογίας μπορεί να είναι καταιγιστικές, αλλά μας επιτρέπουν να ατενίζουμε το μέλλον με αισιοδοξία, έχοντας πάντα ως γνώμονα τις φιλοσοφικές ανησυχίες που εκφράζονται μέσα από την τέχνη και που απασχολούν την πρακτική της ιατρικής.
Ο Πατέρας Ιωάννης (και ακτινοθεραπευτής) συνδύασε την πνευματικότητα με το μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης, και όλα τα ερωτήματα που τη συνοδεύουν: γέννηση, νόσηση, θάνατος. Θύμισε ότι στη θεολογία ο πρώτος θάνατος είναι ο πνευματικός θάνατος και την ανάγκη για πνευματικότητα μέσα στην επιστήμη.
Τη σύνδεση επιστήμης και διαρκούς πνευματικής αναζήτησης μετέφερε βιωματικά ο Χρήστος Εμμανουηλίδης, ογκολόγος αλλά και μεταπτυχιακός φοιτητής της φιλοσοφίας, ενώνοντας βιωματικά τους δύο κόσμους. Η προσωπική του εμπειρία καταθέτει τα οφέλη της σύμπραξης της ιατρικής επιστήμης με τις ανθρωπιστικές σπουδές και πώς ο ίδιος θωρακίστηκε με εφόδια ως γιατρός για μια καλύτερη σχέση με τους ασθενείς και την επιστήμη του.
Συνηγορώντας ο Βασίλης Μπαρμπούνης, τόνισε την αναγκαιότητα της ανθρωπιστικής παιδείας στην ιατρική. Η ιατρική ακριβείας οφείλει να συνυπάρχει με την ηθική, τις αξίες, την αφηγηματική ιατρική, με τον ασθενή στο επίκεντρο. Για αυτό και η ομιλία του ήταν εις μνήμην του σπουδαίου δασκάλου Βασίλη Σκουλάτου και των ανθρωπιστικών διδαχών του.
Ο Γιάννης Μπουκοβίνας συνέδεσε την ιατρική ως μια διαρκή διαδικασία που μάς οδηγεί στο πώς βιώνουμε και σκεφτόμαστε την ύπαρξή μας μέσα σε κάθε εποχή. Η σημερινή εποχή της τεχνολογίας, της εξέλιξης, αλλά και της πρόκλησης της ισότιμης πρόσβασης στην υγεία, καθιστά αναγκαιότητα ένας σύγχρονος ογκολόγος να είναι συνάμα πολιτικός, κοινωνιολόγος, ψυχολόγος, οικολόγος, κ.ο.κ. με επίκεντρο πάντα τον άνθρωπο και τις πολύπλευρες ανάγκες του.
Ο Αλέξανδρος Νεχαμάς, Ομ. Καθηγητής Ανθρωπιστικών Σπουδών & Φιλοσοφίας, μιλώντας για την γνώση της επιστήμης στον Πλάτωνα, και στη μεσότητα του Αριστοτέλη έκανε αναγωγή στη σύγχρονη ιατρική. Στάθηκε, ιδίως, στο μέτρο, καθιστώντας την κλασική γραμματεία επίκαιρη, ή μάλλον ανεπίκαιρη σε μια εποχή χωρίς μέτρο, και για αυτό και αναγκαία. Η γνώση των κλασικών μάς προσφέρει ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης πολύτιμο στο σήμερα και ανάχωμα στο απρόσωπο της ιατρικής με τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της.
Ο σχολιασμός από τους ογκολόγους που ακολούθησε το τέλος της κάθε ενότητας ήταν πραγματικά εναργής της ανάγκης συνομιλίας φιλοσοφίας και επιστήμης και πόση ανάγκη υπάρχει στην κοινότητα μας για ένα τέτοιον διάλογο.
Η Ελένη Γαλάνη παρουσίασε την ογκολογία ως ένα ταξίδι που ακροβατεί ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο, καθιστώντας αναγκαία την κλασική γραμματεία και τα ερωτήματα που θέτει για την αναπτυγμένη κρίση και ηθική στο σήμερα.
Η Ευαγγελία Μοιρογιώργου τόνισε πόσο αναγκαίες είναι τέτοιες συζητήσεις για το μυαλό και την ψυχή των εκπροσώπων της ιατρικής κοινότητας που αισθάνονται μόνοι σε τέτοια φιλοσοφικά ερωτήματα. Ερωτήματα που συνήθως αγνοούνται στα επιστημονικά fora, αλλά αποτελούν διαχρονικά και παγκόσμια ζητήματα. Και κατέθεσε ότι οι συζητήσεις αυτές την κάνουν να αισθάνεται λιγότερο μόνη, εντυπωσιάζοντας το ακροατήριο.
Ο Νίκος Κατιρτζόγλου συμπλήρωσε πως με αυτόν τον τρόπο θα αποκατασταθεί η σχέση γιατρού-ασθενούς που έχει υποστεί κρίση.
Ο Γιώργος Ρηγάκος συμπλήρωσε θυμίζοντας πώς η ιατρική είναι η πιο ανθρωποκεντρική επιστήμη.
Ο Δημήτρης Ματθαίος συνηγόρησε υπέρ της γεφύρωσης του κόσμου των ασθενών με τον κόσμο των γιατρών, και πώς σύγχρονες προσεγγίσεις και συζητήσεις, όπως π.χ. η παρηγορητική φροντίδα συνεισφέρουν.
Ο Μιχάλης Νικολάου θύμισε την σπουδή της κλασικής εποχής στην παρατήρηση και στη συνακόλουθη αντίστοιχη δράση με γνώμονα τον άνθρωπο.
Ο Χαράλαμπος Ανδρεάδης σχολιάζοντας τη σχέση της τέχνης με την ιατρική, θύμισε πως μία από τις αιτίες της τέχνης κατά τον Κ. Κουν είναι ο πόνος, και πώς υπάρχουν πανανθρώπινες ανάγκες και ερωτήματα που μας συνδέουν.
Ο Γιώργος Κλούβας, μάς θύμισε το σπουδαίο ρόλο που έπαιζαν τα Ασκληπιεία στη θεραπευτική πράξη, όπως αυτό της Επιδαύρου, και ότι τέχνη και φιλοσοφία μάς παρηγορούν για το πεπερασμένο της φύσης μας.
Ο Χρήστος Πανόπουλος θύμισε την ανάγκη για το μέτρο που πρέσβευε η κλασική γραμματεία, ενάντια σε έπαρση και αυταπάτες, αναγκαίες συνθήκες σήμερα στον κόσμο της γρήγορης εξέλιξης στην ιατρική, για να υπηρετούμε τον άνθρωπο.Ο Στέφανος Λαμπρόπουλος τόνισε επίσης την αναγκαιότητα της ισορροπημένης σχέσης ασθενούς-γιατρού με φιλοσοφικό αναστοχασμό με σπουδή στην ανθρώπινη ουσία.
Η Μαντώ Νικολαΐδη θύμισε το αίσθημα της ευθύνης που βρίσκουμε στον Πυθαγόρα και πώς αυτά που συζητήθηκαν πρέπει να βρεθεί τρόπος να ενταχθούν στην καθημερινότητα ενός ογκολόγου, καθώς τέτοια θέματα βοηθούν τον ίδιο και κατ’ επέκταση τον ασθενή του.]
Ο Οδυσσέας Ζώρας, Καθηγητής Χειρουργικής Ογκολογίας, Γενικός Γραμματέας Ανώτατης Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων θύμισε ότι δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και σήμερα η κλασική γραμματεία αποτελεί πηγή στα σύγχρονα συγγράμματα. Με μια διαφορετική προσέγγιση για το μέτρο, θύμισε ότι κανένας λαός δεν μεγαλούργησε αν δεν ξεπερνούσε το μέτρο, με γνώμονα τον άνθρωπο.
Η ΕΟΠΕ μέσα από την καινοτομία του Web Academy ανοίγει το δρόμο για μια σύγχρονη προσέγγιση της ογκολογίας συνδεδεμένης με τον άνθρωπο και τις αξίες του· Τη συνένωση της επιστήμης με τις ανθρωπιστικές επιστήμες, την τέχνη, τον πολιτισμό και όλα εκείνα τα πεδία που ενσωματώνουν τα πνευματικά και ιατρικά επιτεύγματα της ανθρωπότητας με ένα και μόνο στόχο: το κοινό καλό και στην περίπτωση της ογκολογίας, την εξέλιξη της έρευνας και τις πολύπλευρες ανάγκες του ασθενή.
Ευχαριστώ θερμά τους εκπροσώπους των τεχνών, των ανθρωπιστικών σπουδών, αλλά και τη δική μας την κοινότητα της ογκολογίας για μια εξαιρετική, συγκινητική συνάντηση, η οποία θα πρέπει σίγουρα και σύντομα να επαναληφθεί.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε τα βίντεο της Ημερίδας στο κανάλι της ΕΟΠΕ στο YouTube:
Εισαγωγή -Δ. Μπαφαλούκος, Β Μπαρμπούνης, Τ. Θεοδωρόπουλος
Χαιρετισμός-Ζ. Σαριδάκη
Κλασική παιδεία και η σχέση της με τη σύγχρονη ιατρική-Τ. Θεοδωρόπουλος
Η σχέση της υγείας με τη δικαιοσύνη και του πολιτικού με τον γιατρό-
Π. Βαλλιάνος
Η τραγική σκέψη και η νόσος (Ιπποκράτης – αντίληψη του ανθρώπινου σώματος)-Τ. Θεοδωρόπουλος
Συζήτηση: Ε. Γαλάνη, Ν. Κατιρτζόγλου, Δ. Ματθαίος, Ε. Μοιρογιώργου, Γ. Ρηγάκος, Γ. Σαμέλης
Ποια είναι η σχέση της θεραπείας με το θέατρο;-Β. Παπαβασιλείου
Η σχέση της τέχνης με την αντίληψη του ανθρωπίνου σώματος και του ανθρωπίνου πόνου-Γ. Σαμώνης
Η ιατρική είναι μια διαπραγμάτευση με τη ζωή, τον θάνατο και την αθανασία;-π. Ι. Κοκκάκης
Συζήτηση: Χ. Ανδρεάδης, Γ. Κλούβας, Χ. Πανόπουλος, Χ. Παπαδημητρίου
Αρχαία φιλοσοφική σκέψη και το φαινόμενο της νόσου-Χ. Εμμανουηλίδης
Στην εποχή της ακραίας τεχνολογίας νοείται ιατρική χωρίς ανθρωπιστική παιδεία;-Β. Μπαρμπούνης
Η εφαρμογή ή ο μετασχηματισμός των μηνυμάτων της κλασικής εποχής στη σύγχρονη ογκολογική/ιατρική πραγματικότητα-Ι. Μπουκοβίνας
Πάνελ συζήτησης
Συντονισμός: Οδ. Ζώρας, Τ. Θεοδωρόπουλος, Δ. Μπαφαλούκος
Παρέμβαση: Α. Νεχαμάς
Συμμετέχοντες: Π. Βαλλιάνος, Α. Αρδαβάνης, Χ. Εμμανουηλίδης,
π. Ι. Κοκκάκης, Σ. Λαμπρόπουλος, Β. Μπαρμπούνης, Ι. Μπουκοβίνας, Α. Νικολαΐδη, Μ. Νικολάου, Β. Παπαβασιλείου, Ζ. Σαριδάκη