Τάκης Θεοδωρόπουλος, Καθημερινή: “Η σκέψη των κλασικών στα χρόνια της χημειοθεραπείας”

Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος συμμετείχε ως συντονιστής και ομιλητής στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας με τίτλο: ΕΟΠΕ Web Academy και θεματική: Κλασική Παιδεία, Σύγχρονη Ιατρική και Ογκολογία. Μεταφέρει στην “Η Καθημερινή” την εμπειρία του και τον ευχαριστώ προσωπικά για τη συμβολή του.

“Ομως ο γιατρός δεν βρίσκεται αντιμέτωπος με την ασθένεια. Βρίσκεται αντιμέτωπος με τον ασθενή. Κοινώς ο γιατρός θεραπεύει τον άνθρωπο, όχι την ασθένεια. Ο Ιπποκράτης έλεγε πως αν δεν γνωρίσεις τον άνθρωπο, δεν μπορείς να τον θεραπεύσεις. Ηταν εντυπωσιακό ότι όσοι πήραν τον λόγο και μίλησαν για την άσκηση της «τέχνης» τους –«τέχνη» αποκαλούσε ο Ιπποκράτης την Ιατρική– συμφώνησαν σ’ αυτήν την αρχή.”

«Ολες οι επιστήμες είναι τυφλές χωρίς τη γνώση των ελληνικών». Ο αφορισμός ανήκει στον Ερασμο. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι αν διατηρεί ακόμη την αξία της μια σκέψη που διατυπώθηκε τον 16ο αιώνα και ξέρουμε πόσο καθοριστική υπήρξε για την Αναγέννηση και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Ή μήπως είναι ένα ακόμη πολιτισμικό στερεότυπο; Σημαίνει κάτι παραπάνω από το τίποτε που σημαίνει για εμάς τους σύγχρονους Ελληνες η διαπίστωση ότι εδώ γεννήθηκε η δημοκρατία. Πώς μπορούν να επηρεάσουν έναν σύγχρονο γιατρό, για παράδειγμα, με το τεράστιο τεχνολογικό οπλοστάσιο που διαθέτει, τα ελληνικά γράμματα και κατ’ επέκταση η κλασική παιδεία, της λατινικής συμπεριλαμβανομένης εννοείται. Αυτό ήταν το θέμα της ημερίδας – webinar που οργάνωσε η ΕΟΠΕ την περασμένη Τετάρτη 29 Μαρτίου. Και επειδή το αρκτικόλεξο ΕΟΠΕ δεν σημαίνει τίποτε για τους περισσότερους, διευκρινίζω ότι πρόκειται για την Εταιρεία Ογκολόγων – Παθολόγων Ελλάδας. Συμμετέχοντες ογκολόγοι και ορισμένοι επιφανείς μελετητές των κλασικών μας, όπως ο Αλέξανδρος Νεχαμάς και ο Περικλής Βαλλιάνος, ο σκηνοθέτης Βασίλης Παπαβασιλείου με την εμπειρία της ζωντανής απόδοσης των κλασικών στη σκηνή και ο υπογράφων, ελεύθερος σκοπευτής στον πόλεμο ανάμεσα στην παιδεία της μετανεωτερικότητας και στην αξία των κλασικών.

Δυστυχώς ο χώρος δεν μου επιτρέπει να αναφερθώ σε όλες τις εισηγήσεις. Γι’ αυτό θα προσπαθήσω, κατά το δυνατόν, να καταγράψω ορισμένους γενικούς δείκτες που προέκυψαν. Ο πρώτος και ο βασικότερος είναι ότι η κλασική παιδεία δεν είναι ιδιοκτησία των ειδικών, ιστορικών, φιλολόγων, φιλοσόφων – στο μέτρο που η φιλοσοφία έχει περιοριστεί στον άχαρο ρόλο της πανεπιστημιακής ειδικότητας. Ανήκει στον πολιτισμό μας και δη στους διαχειριστές των αξιών του. Και οι γιατροί είναι από τους σημαντικότερους διαχειριστές των πολιτισμικών μας αξιών. Ο ογκολόγος είναι ένας άνθρωπος που έρχεται καθημερινά αντιμέτωπος με τον πόνο και τον θάνατο. Και όχι τον θάνατο ως αφηρημένη ιδέα. Ο θάνατος του ασθενούς έχει πρόσωπο, εμπειρίες, βιώματα, αισθήματα που δεν μπορεί να τα μοιραστεί με κανέναν άλλον. Είτε νέος είτε γέρος, ο θάνατος είναι για τον ασθενή το όριο της ζωής του. Είναι καθήκον του γιατρού να παρατείνει τη ζωή με όποιο κόστος κι αν αυτό συνεπάγεται – σωματικός πόνος, ηθικός μαρασμός, ακόμη και οικονομική αφαίμαξη; «Οσοι από εσάς πιστεύετε στην αθανασία της ψυχής, τότε γιατί προσπαθείτε να παρατείνετε τη ζωή του ασθενούς;» ρώτησε ο Αλέξανδρος Νεχαμάς. Η κλασική σκέψη μπορεί να μην έχει μια απάντηση για όλα τα προβλήματα, μας μαθαίνει όμως να θέτουμε καίρια ερωτήματα.

Εννοείται πως η ιπποκρατική σκέψη ήταν πανταχού παρούσα. «Ο παππούς μας», όπως τον χαρακτήρισε ο ογκολόγος Χρήστος Εμμανουηλίδης στην εξαιρετικής λογιότητας ομιλία του. Ο Ιπποκράτης στον Ορκο του απαγορεύει και την ευθανασία και τις αμβλώσεις. Δεν ισχύει το ίδιο για τη σύγχρονη εποχή. Ομως εκεί αναγνωρίζουμε κάποια όρια τα οποία μπορούμε να τα υπερβούμε με τις δικές μας δυνάμεις. Οπως είπε ο καθηγητής Οδυσσέας Ζώρας, ό,τι καταφέραμε το καταφέραμε υπερβαίνοντας τα όρια – για καλό και για κακό. Ας είμαστε ευγνώμονες σ’ αυτούς που μας τα έθεσαν για να μπορέσουμε να τα ξεπεράσουμε. Η μετανεωτερικότητα που δεν αναγνωρίζει όρια δεν έχει τρόπο να υπερβεί τον εαυτό της. Η κλασική παιδεία είναι το όριο του πολιτισμού μας και όποτε αυτός έκανε ένα άλμα προς τα μπρος προσπαθούσε να το υπερβεί. Το αναγνώριζε όμως ως όριο.

Η τεχνολογία, με όλη της τη δύναμη, αντιμετωπίζει την ασθένεια. Ομως ο γιατρός δεν βρίσκεται αντιμέτωπος με την ασθένεια. Βρίσκεται αντιμέτωπος με τον ασθενή. Κοινώς ο γιατρός θεραπεύει τον άνθρωπο, όχι την ασθένεια. Ο Ιπποκράτης έλεγε πως αν δεν γνωρίσεις τον άνθρωπο, δεν μπορείς να τον θεραπεύσεις. Ηταν εντυπωσιακό ότι όσοι πήραν τον λόγο και μίλησαν για την άσκηση της «τέχνης» τους –«τέχνη» αποκαλούσε ο Ιπποκράτης την Ιατρική– συμφώνησαν σ’ αυτήν την αρχή.

Ηταν μια σπάνια εμπειρία. Τη χρωστώ, εκτός από την ΕΟΠΕ και την πρόεδρό της Ζένια Σαριδάκη, στους ογκολόγους Μιχάλη Νικολάου, Δημήτρη Μπαφαλούκο, Βασίλη Μπαρμπούνη, Γιάννη Μπουκοβίνα, στον ιερέα, ακτινοθεραπευτή, πατέρα Ιωάννη Κοκάκη. Μια εμπειρία που μας θυμίζει ότι ο σύγχρονος ελληνικός διαφωτισμός ιδρύθηκε από ένα γιατρό ο οποίος ήταν και δεινός φιλόλογος, και εκδότης έργων της κλασικής γραμματείας, τον Αδαμάντιο Κοραή.

Πηγή: Η Καθημερινή